© iStock
Weet u nog wie in 2010 de stekker uit de federale regering Leterme II trok? Dat was Alexander De Croo - toen kersvers Open VLD-partijvoorzitter, vandaag federaal vice-premier voor de liberalen. Weet u ook nog waarom hij dat deed? Omwille van een communautair dossier. Een daad van protest omdat Brussel-Halle-Vilvoorde maar niet deftig gesplitst raakte. Vandaag staat diezelfde De Croo weer op de barricaden, maar dan wel net voor het tegenovergestelde: we zouden opnieuw meer samen Belgisch moeten beslissen.
Liever Marghem dan Tommelein?
Het is alvast niet de eerste keer dat de liberale kopman de herfederaliseringskaart trekt. Ook in juli 2016 kwam hij met een lijstje bevoegdheden dat terug naar het federaal niveau zouden moeten. Toen kon het energiebeleid niet langer Vlaams blijven. Zo'n beleid zou enkel efficiënt gevoerd kunnen worden als niet Vlaams minister Bart Tommelein (Open VLD) maar wel de federale excellentie Marie-Christine Marghem (MR) de touwtjes in handen zou krijgen. Zijn Open VLD-partijgenoot kon de motie van wantrouwen maar matig appreciëren. En terecht.
Vandaag zwijgt De Croo zedig over het energiedossier. Maar het voorbeeld blijft actueel. Zou het broodnodige energiepact met de kernuitstap makkelijk worden geregeld wanneer niet de deelstaten maar één Belgische minister bevoegd was? Of - in dezelfde lijn - zou het nationale stadion er dan al lang hebben gestaan? Dat gelooft toch niemand. De beleidsvisies tussen Vlamingen en Walen blijven even verschillend, of ze nu tussen gewesten, dan wel binnen dezelfde federale regering discussiëren.
Geef ons maar het meer heldere debat, waarin duidelijk is welke positie de verschillende deelstaten, politici en partijen innemen. Doen alsof we ineens magisch gelijk zouden zijn omdat we in één Belgisch koor zingen, levert doorgaans veel valse noten op. Net om daarmee komaf te maken, werden in het verleden bevoegdheden gesplitst. Overigens wordt het energieverhaal steeds minder centralistisch - met een meer decentrale productie, en steden en gemeenten die grotere verantwoordelijkheden opnemen. Herfederaliseren zou tegen die trend ingaan.
Belgische overmacht?
De Croo vindt dat de federale overheid dossiers naar zich toe moet kunnen trekken wanneer die tussen de deelstaten geblokkeerd zitten. Een interessante piste? Moet een hiërarchie worden ingevoerd, waarin België primeert op Vlaanderen? De Franstaligen zaten er in het verleden alvast niet op te wachten. Uit schrik dat Vlaanderen zijn democratische meerderheid zou opdringen op domeinen waar nu Wallonië voor bevoegd is.
Of pleit de liberale vice-premier voor het herfederaliseren én tegelijk behouden van alle grendels en blokkeringsmechanismes voor de Franstaligen? Weinig waarschijnlijk, toch? Want wat zeker niet onder de definitie van federalisme valt, dat is de huidige Belgische structuur. Waarbij de werking door talloze mechanismen geblokkeerd wordt. Niet enkel onze woorden. Wel letterlijk de analyse van die andere Open VLD-coryfee, Bart Somers. Hij noemde het Belgische federalisme in 2013 zelfs 'allesbehalve democratisch'. En net dat zou De Croo willen versterken? Bijzonder.
Verantwoordelijkheid versterken
Neen, het probleem in België is niet dat er teveel werd gesplitst, maar wel te weinig. Deelstaten werden bevoegd voor een aantal domeinen, maar kunnen niet verantwoordelijk worden gesteld wanneer ze falen.
Brusselse kritiek op de Zaventemse geluidsnormen? Ze doen maar, want voor de nieuwe Brusselse werklozen moeten ze toch niet opdraaien. België - en dus Vlaanderen - betaalt. Magnette die het verzet leidt tegen het CETA- vrijhandelsakkoord tegen Canada? In België kan het, want Wallonië schuift de rekening toch ongestraft door naar Vlaanderen en Europa.
Verantwoordelijkheid geven, daar is niemand ooit slechter van geworden. Een liberaal zou daar toch ook van doordrongen moeten zijn? Met een volledige fiscale autonomie voor de deelstaten, en de totale splitsing van de sociale zekerheid, zouden we net dat doen. Een systeem opzetten waarin Vlaanderen en Wallonië niet enkel bevoegd zijn, maar ook verantwoordelijk worden. Wie slecht beleid voert, zal dan ook de sociale lasten mogen dragen. Wie het goed doet, plukt zelf de fiscale vruchten.
Het is de enige manier om komaf te maken met de politieke free riders. Om integendeel te gaan voor een confederaal model dat aanzet tot verantwoordelijkheid door gezonde concurrentie. Dat elkeen uitdaagt en ons zo allemaal naar boven stuwt. Of zijn enkel in dit land de liberalen concurrentie niet genegen?
Nu ja, we zouden de woorden van De Croo ook als een compliment kunnen zien. Wanneer de PS in de federale regering zit, helpt hij bevoegdheden weg te schuiven van België. Nu N-VA erin zit, wil hij terug meer op federaal niveau. N-VA zorgt inderdaad voor een verstandiger beleid. Maar wij kiezen toch liever voor een meer structurele oplossing.
